Lieve Mama, Ma, Mam, Moes, Moe, Muts, Moesje, Moeke, Moeders, Oma en alle andere namen die we je in de loop der jaren met liefde hebben gegeven. Hieronder de toespraak die ik afgelopen dinsdag bij je dienst heb gegeven.
Het leven is een feest, maar je moet zelf de slingers ophangen.
Deze uitspraak hoorde ik een aantal weken geleden voor het eerst toen ik bij Ma was in Demeter. We waren in de huiskamer en ze vertelde dat ze een fijne dag had gehad. Ze voelde zich goed, had gezellige visite gehad, een goed gesprek met een vrijwilliger en had ook nog eens heerlijk gegeten net. "Het leven is een feest, maar je moet zelf de slingers ophangen", zei een andere bezoeker. "Precies", zei ze, en morgen had ze misschien nog wel zo'n mooie dag.
De afgelopen tijd heb ik veel nagedacht over die uitspraak. En ik ben uiteindelijk tot de conclusie gekomen dat hij volledig klopt met betrekking tot onze moeder. Want zij was ontzettend goed in het ophangen van haar eigen slingers, in het mooier, makkelijker, waardevoller en leuker maken van haar eigen leven met behulp van anderen. Ze wist precies welke slinger ze op welk moment daarvoor nodig had. Dat is iets wat ik altijd heb bewonderd in haar. Dus vandaag, op de dag dat wij afscheid moeten nemen van haar, wil ik jullie allemaal iets vertellen over mijn moeders slingers. Over de dingen en de mensen die haar leven mooier, makkelijker, waardevoller en leuker maakten.
Haar kinderen waren haar trots. Een zwemdiploma, een melktand eruit, een leuk nieuw vriendje of vriendinnetje, een nieuwe baan of een behaald examen, mijn moeder werd er dolgelukkig van. Het moest meteen worden gevierd en, bovenal, gedeeld met iedereen die het wilde horen. Zo is het gebeurd dat ik mijn moeder een foto stuurde via whatssapp van de auto die ik misschien wilde kopen, mocht ik de week erna mijn rijbewijs halen. Een half uur later stond die foto op mijn moeders facebook omdat ze zo verschrikkelijk trots was dat ik op mijn 32e eindelijk mijn rijbewijs zou gaan halen. Die auto heb ik toen noodgedwongen maar gekocht, want het stond al op facebook dus ik kon er niet meer onderuit. En ik rijd er nog steeds in, dus blijkbaar had ze ook al verstand van auto's.
Misschien nog gekker dan op haar kinderen was ze op haar kleinkinderen. Ik herinner me de dag dat Lenneke en Frans kwamen vertellen dat ze voor het eerst oma zou worden. Ma was uitzinnig van vreugde. Ze heeft gejuigd, gehuild en geschreeuwd: ik word oma! Het enige moeilijke vond ze dat ze het nog niet meteen aan iedereen mocht vertellen. Nouja, aan opa en oma dan, vooruit dan maar, zei Lenneke. Toen ze het eindelijk aan iedereen mocht vertellen, heeft ze volgens mij haar hele telefoon afgespeurd naar mensen die ze kon bellen om het te zeggen, zo blij was ze. Feline werd geboren toen Ma op pad was voor het zeilen. Maar in no-time was ze bij Lenneke en Frans in het ziekenhuis. En daar had ze Feline voor het eerst vast. Later zei ze over dat moment dat het misschien wel het gelukkigste moment van haar leven was. Nog mooier dan het zelf krijgen van een kind. Dat Lukas onderweg was, heb ik van mijn moeder gehoord en niet van Lenneke of Frans. Ma had toestemming gekregen om mij dat te vertellen, omdat Len en Frans goed begrepen hoe fijn ze het vond om dat geweldige nieuws te delen.
Woensdag was oppasdag, de leukste dag van de week. Ma had een hele kinder-uitzet voor Feline aangeschaft en kwam om de haverklap met een nieuwe knuffel, een puzzel of iets anders waar Fe mee kon spelen. 'Van de kruidvat, in de aanbieding dus dat kan best' zei ze altijd als ik haar vroeg of al die spullen misschien niet een beetje veel waren. Als ze iets zag voor Feline of Lukas wat ze leuk vond, kon ze het onmogelijk laten liggen. Want haar kleinkinderen, of zoals Ma zei: oma's poppetje en oma's mannetje, waren haar alles.
Later, toen ze het niet meer alleen afkon op woensdag, mocht ik helpen. En wat was het fijn om te zien hoe ze ervan genoot. Het liedjes zingen, het eindeloos voorlezen van dezelfde boekjes en het maken van dezelfde puzzels, omdat Feline er niet genoeg van kon krijgen, elke keer genoot Ma ervan alsof het de eerste keer was. Het fijnste vond ze om Feline uit bed te halen na het middagslaapje . Fe werd wakker en riep dan: "oma, waar ben je" en Ma kwam dan snel en zei dan "hier ben ik liefie, heb je lekker geslapen?" En Feline was dan altijd zo blij om oma te zien. En wat zag ze ernaar uit om ook op Lukas te mogen passen. Eén keer hebben we dat kunnen doen in December. En wat me altijd bij zal blijven is dat Ma Lukas in haar armen had en ineens moest huilen en zei: Ik heb nu gewoon MIJN kleinzoon vast. Weet je wel hoe bijzonder dat is? En aan haar gezicht zag ik hoe bijzonder dat moment moet zijn geweest voor haar.
Haar liefde voor zeilen was oneindig. Ze was vaste gast in onder andere Loosdrecht, Medemblik, Muiden en natuurlijk in Sneek. Gedurende het zeilseizoen was ze meer weekenden weg dan thuis. En als ze dan thuiskwam, was ze bekaf, maar vol met verhalen. Over de prachtige wedstrijden die ze had gezien, de wind, het water, de protesten die ze had behandeld en de geweldige mensen die ze had ontmoet en waarmee ze had gewerkt. Ze bleef dan maar vertellen. Over hoe de wind draaide en de boeien moesten worden verlegd op het laatste moment. De start moest worden uitgesteld en het afhandelen van de protesten wat langer duurde dan verwacht waardoor de prijsuitreiking weer uitliep. En ik heb van mijn leven nog nooit in een zeilboot gezeten, dus al deze terminologie komt van de verhalen van mama. Als ik het niet snapte, werd een en ander aan de eettafel uit de doeken gedaan aan de hand van plastic zeilbootjes en pijltjes met windrichtingen.
Vriendschap was heel belangrijk voor Ma. En ik geloof dat ze een goede vriendin was. Ze was altijd erg begaan met haar vrienden en als er leed was, of juist vreugde, dan deelde ze dat ten volle. Als ik voor me kijk zie ik zoveel mensen waarvan ze gehouden heeft, en die van haar hielden. En dat vind ik heel mooi. Velen van jullie ken ik alleen van naam, of vanuit haar verhalen. Maar ze heeft van jullie allemaal genoten, en ik hoop dat jullie ook van haar genoten hebben. Wij, met z'n allen, waren haar slingers. En het leven is een feest, maar je moet zelf de slingers ophangen.
De laatste paar maanden waren niet makkelijk voor Ma. Ze was de regie over haar leven kwijt en overgeleverd aan een onoverwinnelijke vijand. Dat vond ze moeilijk want het druiste in tegen haar persoonlijkheid. Maar uiteindelijk geloof ik toch dat ze er vrede mee heeft gesloten en dat ze in rust en vrede is weggegaan van ons. Natuurlijk heeft ze daarbij veel hulp gehad. Van ons en van jullie, maar ook van de mensen die haar in de laatste weken hebben bijgestaan en verzorgd hebben. Ik wil daarom, ook namens mijn broer en zus, grote dank uitspreken voor alle verplegers, hulpverleners en vrijwilligers van Hospice Demeter. Wat jullie Irene en ons hebben gegeven, is met geen woorden te omschrijven. Dus ik beperk me maar tot een welgemeend: dank je wel, voor alles!
Mijn moeder is er niet meer, en dat vind ik heel erg oneerlijk en moeilijk. Maar ik wil graag geloven dat haar bestaan ons iets gebracht heeft. Dat we iets van haar geleerd hebben. Dus laten we vooral van haar leren dat je zelf verantwoordelijk bent voor je eigen geluk. Hang je eigen slingers op, en maak van je leven een feestje. Net zoals Ma, ondanks alle tegenslagen, altijd heeft gedaan.
Mama, we houden van jou. En we missen je.
