Herinneren is een vorm van ontmoeten…

Ton van Dijk heeft één van zijn eerste interviews met mij gemaakt.
Allebei piepjong.
Over kinderen pratend had ik het over een 'crèche'. Ton schreef 'crash' op, waar we nog om gelachen hebben.
Een geweldige, aardige, sprankelende jongen en later een geweldige man.
Marte Röling

Ton is een mooie vent met die bassende stem van hem. Leerde hem kennen als docent op de School voor de Journalistiek. Middelpunt van aspirant journalisten die, ook naschools, aan zijn lippen hingen met een drankje en sigaretje. Later, toen ik voor Paradijsvogels in het Friese researchte, reed ik dikwijls even langs Ton. Soms kwamen we dan uit bij een boer met een knijper van een haan en illegale stokerij voor Eau de Die, soms gingen we scheuren in die open two seater. Ook de feesten in Friese gehuchten waren legendarisch. Zoals Ton, zie je er niet vaak één.

Ik was een half jaar (plaatsvervangend) hoofdredacteur van Panorama,
de vorige was al eerder afgevoerd in een dwangbuis.
En het scheelde niet veel of ook ik raakte rijp voor de witte jassen,
want elke week was het weer een heksentoer
om het ooit zo trotse blad zonder lege pagina’s
bij de steeds verder slinkende lezersschare te bezorgen.
De meeste verslaggevers lagen op het strand of in bed
en de staf was de wanhoop nabij.

En toen kwam De Verlosser, met wie ik voor het eerst kennismaakte
in een etablissement in het centrum van Haarlem.
Een aangename ontmoeting, waarbij ik vermeed een al te somber
beeld te schetsen van de situatie ter redactie,
want God verhoede dat hij alsnog zou afzien van zijn
voorwaardelijke benoeming als hoofdredacteur.
Na een allerlaatste drankje daagde Hij mij uit
voor een sprint op de Groote Markt.
Hij wees aan bij welke lantaarn de eindstreep lag,
een metertje of 50 verderop.
Omdat we allebei wilden winnen,
hadden we een neutrale starter nodig.
Toen deze van het plein geplukt was
moest hij volgens de instructies
van mijn nieuwe patron ‘ Pief Paf Poef’ roepen.
Bij ‘Poef’ ging het los.
Het was een bikkelharde strijd,
die Ton van Dijk, ik geef het toe, met een neuslengte won.

Daarna hebben we een aantal jaren samengewerkt.
Een intense, vrolijke, wilde en wanhopige tijd.
Wanhopig, omdat het ook Ton uiteindelijk niet lukte
het vuur aan te steken
en de redactie van Panorama te inspireren
tot mooie en spraakmakende verhalen
en het blad weer spannend te maken.


Achteraf gezien misschien een mission impossible,
was de teloorgang niet meer te stoppen.
Ton moet er toch onder hebben geleden,
want mijn uitnodiging om te verschijnen
op een reünie van Panorama, een paar jaar terug,
wees hij vriendelijk, maar beslist, van de hand.
Bij het terugzien van sommige redacteuren,
zo vreesde hij, zou hij wellicht zijn boosheid,
zelfs na al die jaren, niet kunnen inhouden.
Ook de twee ton die hij ooit meekreeg
als balsem op de wonde van ‘zijn leukste ongeluk’
kon de pijn niet helemaal verzachten.


Ik had me erop verheugd een paar glazen
met hem te drinken
en herinneringen op te halen
aan goede en slechte tijden.
Het zijn er vele.
Sommige avonturen vergeet je nooit.
Sommige mensen ook niet.
Ton van Dijk, een van hen.

In 1982 was ik lid van de Ondernemingsraad van de Weekbladpers, uitgeverij van Vrij Nederland maar destijds ook van de Haagse Post.
Er was een ontslagprocedure ingezet voor de 2-mans directie van het bedrijf, omdat zowel OR als RVC ze te weinig ondernemend vonden. Dat schoot de redactie van de Haagse Post in het verkeerde keelgat.
Bij dat blad had men altijd het gevoel in de bedrijfsvoering achtergesteld te worden bij Vrij Nederland, het vlaggenschip van het bedrijf. En één van de twee ontslagen directieleden had de Haagse Post in zijn portefeuille. Werd die afgevoerd omdat hij zich teveel om de Haagse Post bekommerde? Top-journalist Ton van Dijk werd er op afgestuurd. Ik schreef er dit over in deel 1 van de Trilogie Het Bedrijf (2007, Nijgh & van Ditmar). De Hans in het verhaal ben ik.

“Er meldde zich een journalist van de Haagse
Post: Ton van Dijk, een grote man met een snor en grint in
zijn zware stem. Hans was een keer als romanschrijver door
hem geïnterviewd en ze waren samen op pad geweest naar
Johan Fabricius, die in een oud boerderijtje in Groningen de
ene roman na de andere schreef. Hans behoorde tot de weinige
critici die zijn boeken nog recenseerden en Ton wilde de
oude bard graag spreken voordat hij de pijp aan Maarten
gaf. Aan die rit naar Groningen had Hans goede herinneringen.
Maar nu stelde Ton zich op als een ernstige, achterdochtige
onderzoeksjournalist. ‘Als jullie niet tevreden zijn
over je directeur is het je goed recht om hem weg te sturen,’
zei hij, ‘maar bij ons op de redactie vragen ze zich af waarom
nu ook de HP-directeur weg moet. Dick Koger heeft veel goeds
voor ons gedaan.’
Niemand had erbij stilgestaan dat een van Dicks functies
het directeurschap van HP was. Dick had zich tamelijk lauw
van zijn taak gekweten, maar nu hij plotseling moest vertrekken
rees er toch snel argwaan bij de HP’ers: moest hij
misschien weg omdat hij HP te veel goed deed?
‘Wij mogen van de commissarissen niets vertellen over het
vertrek van Jaap en Dick,’ zei Hans, ‘maar ik kan je verzekeren
dat het niets te maken heeft met zijn HP-directeurschap.
Je kunt met iedereen hier in huis praten. Misschien
ontdek je iets wat wij niet weten!’
Ton knikte. ‘Ik weet wanneer ik met een kluitje in het riet
word gestuurd,’ zei zijn blik en in de dagen die volgden zag
Hans hem bij deze en gene op de kamer zitten en vlijtig notities
maken.
Maar na een paar dagen meldde hij zich af: ‘Er is geen eer
aan te behalen,’ zei hij, ‘ik heb niets kunnen vinden.’
Er verscheen in HP geen artikel over het vertrek van de directie.”

Ton was niet vies van een beetje overdrijven. Maar een stuk van hem moest wel op realiteit gebaseerd zijn.
Vaarwel, Ton.
Hans Vervoort

In 1985 begon mijn tijd op de SvdJ. Al gauw kreeg ik les van Ton. Zip, Toestand. Ton bootste voor ons de redactie na. In de vergadering werd je idee, invalshoek en lengte besproken. En niet te vergeten: de deadline! Ton stond me vervolgens bij met raad en daad. Maak een goed intro, kort in, rond af. Voor een goed verhaal mocht veel van Ton. In die tijd werd er veel gesproken over legaliseren van wiet. Dus moest Zip maar eens met een themanummer komen. Maar, om te weten waarover je het had moest je dat spul toch minstens kunnen ruiken. Ineens stond er een gigazak nederwiet op de redactie. De bekende zakjes werden gevuld en in Zip geniet. In onze ijver schreven we ook een persbericht en stuurden dat naar de hele vaderlandse pers en ANP/GPD. Nieuws, maar op school brak zachtjes gezegd de pleuris uit. Na een stevig gesprek met de directie werden we niet geschorst, en Ton mocht les blijven geven. Topdocent. Ton haalde me na mijn examen samen met Anne-Marie naar de Panorama. Na een jaar ontsloeg hij me via de telefoon. Een dag later mocht ik weer aan de slag. Zo ging dat. Onvergetelijke man.

Ton van Dijk gaf bij de Haagse Post de stoot tot de journalistieke onderneming waarop ik nog steeds het meest trots ben.
Toen het schandaal rondom Willem Aantjes begin november 1978 losbarstte, zaten we bij de HP aanvankelijk met de handen in het haar. Een vertrouwde journalistieke ziekte had toegeslagen: iedereen wist precies te vertellen waarom een verhaal niet geschreven moest worden. Alles wat op een voorstel leek, werd onmiddellijk doodgeslagen met argumenten als: “Dat doen de kranten al”, of: “Dat lukt toch niet.”
We zaten een minuut of twintig in het café, de stemming was toch een beetje dof, toen Ton van Dijk na een paar glazen explodeerde: “Wat zijn we een stelletje labbekakken, het is een schande als de HP zo’n onderwerp laat liggen. Kom op, laten we er gewoon tegenaan gaan. En dan zien we wel wat eruit komt.”
De volgende ochtend trokken vier HP-reporters erop uit: naar de Alblasserwaard (waar Aantjes was geboren), naar Rotterdam (waar Aantjes naar het gereformeerd gymnasium ging), naar het Oost-Duitse Güstrow (waar Aantjes in 1944 lid werd van de Germaansche SS; die expeditie ondernam Ton zelf), en naar Port Natal in Drenthe (waar Aantjes na zijn terugkeer in Nederland werd geïnterneerd). Ton van Dijk, Lieve Joris, Herman Vuijsje en Michiel Berkel – anders niet wars van eigenzinnigheid als auteur – leverden deze keer hun notities gewillig in bij William Rothuizen, die er een beklemmend verhaal van componeerde.
Twee weken later verscheen de HP-coverstory met de titel die ik als managing editor had bedacht: De kleine oorlog van Willem Aantjes. Het was een van onze succesvolste nummers; dankzij Ton.
Bert Vuijsje