Herinneren is een vorm van ontmoeten…

Lieve Helena, in memoriam:

Tijdens de uitvaart was de volgende muziek te horen:
Ch. Aznavour: Hier encore
S. Grapelli: Nature Boy
J.S. Bach: Erbarme Dich

In memoriam, uitgesproken tijdens de uitvaart

Laten we het hier niet alleen hebben over wat er niet meer is. Laten we vooral stilstaan bij het mooie dat er wél was. Daarom hoorde u, toen we hier binnen liepen, "Hier Encore”, gezongen door Aznavour. Over die sprankelende tijd toen we nog jong waren. Toen het leven ons toelachte. Een tijd die we ons herinneren alsof het gisteren was.

Toen ik Helena ontmoette, was ze 29. We waren eerstejaars studenten Culturele Antropologie en we moesten een enquête organiseren. Om het nuttige met het aangename te combineren lieten we ons onderzoekje, dat niet al te veel voorstelde, plaatsvinden in een paar Amsterdamse kroegen. Zo kwamen we nader tot elkaar!

Helena groeide op in Tsjecho-Slowakije. Voor ons staat politiek op afstand. Iets waar je je wel of niet voor interesseert. Maar in Tsjecho- Slowakije was het leven ervan doortrokken.
Toen Helena 12 of 13 jaar oud was, moest ze met klasgenoten een erewacht vormen voor een soort altaar. Dat altaar was opgericht ter ere van een massamoordenaar: voor Jozef Stalin die toen net was overleden.
Het was noodzakelijk om te liegen als het gesprek over politiek ging, vanwege de verklikkers. Het was nodig om een smoes achter de hand te hebben, als je gevraagd werd waarom je geen partijlid was.
Autoritaire bureaucraten creëerden een achterlijke samenleving. Helena moest zich bijvoorbeeld voor een burgercomité verantwoorden omdat ze op straat in een kort rokje was gesignaleerd. Korte rokjes zijn niet socialistisch.

Er gloorde hoop, tijdens de Praagse lente. Hoop op een samenleving met een menselijk gezicht.
Hoop waar de Russische invasie een eind aan maakte. Een tragedie die werd onderstreept met de dood van Jan Palach op het Wenceslasplein.

De eerste tijd na de Russische invasie was het nog mogelijk om naar het westen te reizen. En Helena maakte gebruik van die mogelijkheid. Vergeleken met nu werden vluchtelingen toen met alle egards ontvangen. Ze kreeg een taalcursus in een internaat (Berkenhoven) en de kans om te gaan studeren.

Nadat we elkaar een tijdje kenden ben ik bij Helena gaan wonen. Het was een schitterende tijd. We waren gek op elkaar. De universiteit is geen racebaan was toen het motto van veel studenten, en daar sloten we ons graag bij aan. Uiteindelijk behaalden we ons kandidaat- examen en besloten we allebei om een doctoraalstudie planologie te gaan doen. Die we zelfs netjes afmaakten.

We hadden schitterende vakanties samen: een berghuttentocht in Oostenrijk. Eiland hoppen langs de Griekse Cycladen, vakanties in Italië, Portugal en Schotland. En een planologie excursie naar de VS.

Die studiejaren waren een feest. Een tijd met veel vrijheid en weinig verplichtingen. En toen we eenmaal waren afgestudeerd, vond ik dat er ook aan dit feest een eind moest komen. Ik vond dat ik nu aan het begin stond van een andere levensfase met een baan en eventueel met kinderen. Helena wilde geen afscheid nemen van het relaxte leventje dat we hadden geleid. En dat was een reden om uit elkaar te gaan.

Helena koos voor een leven dat haar een gevoel van vrijheid gaf. Ze bond zich niet aan een serieuze baan en ook niet aan een nieuwe partner. Regelmatig maakte ze reünies van haar gymnasiumklas mee. Verder leidde ze een wat teruggetrokken leven.
Helena en ik waren geen “stel” meer. Maar we hielden al die jaren wel contact. Ik zocht Helena regelmatig op.

Voor mij heeft ze heel veel betekend! 12 mooie jaren lang, waren we een paar. Vandaar deze 12 rode rozen.

…….en ik wil u graag bedanken voor wat u voor haar hebt betekend.

Loek

vmemoriam, vyslovený během pohřbu

Nemluvme jen o tom, co je tady pryč. Zaměřme se na krásu, která tam byla. Proto jsi to slyšel, když jsme sem přišlišel: „Tady Encore“, zpívá Aznavour. O té zářivé době, kdy jsme byli mladí. Když se na nás život usmál. Čas, který si pamatujeme, jako by to bylo včera.

Když jsem potkal Helenu, bylo jí 29. Byli jsme studenti prvního ročníku kulturní antropologie a museli jsme zorganizovat průzkum. Abychom spojili užitečné s příjemným, nechali jsme v několika amsterdamských hospodách proběhnout náš malý průzkum, který však nebyl příliš velký. Tak jsme se přiblížili!

Helena vyrůstala v Československu. Pro nás je politika vzdálená. Něco, co vás může nebo nemusí zajímat. Ale v Československu tím byl život prostoupen.
Když bylo Heleně 12 nebo 13 let, musela se spolužáky tvořit čestnou stráž před jakýmsi oltářem. Ten oltář byl postaven na počest jednohomasový vrah: za Josifa Stalina, který právě zemřel.
Když se řeč stočila k politice, bylo nutné lhát, protože de detektivové. Bylo nutné mít v ruce výmluvu na otázku, proč nejste členem strany.
Autoritativní byrokratévytvořené An zaostalé společnosti. Helena se například musela zodpovídat občanskému výboru, protože byla spatřena na ulici v krátké sukni. Krátké sukně nejsou socialistické.

Během Pražského jara svitla naděje. Naděje pro společnost s lidskou tváří.
Naděje pravdiváruskýinvaze skončila vyrobeno. Tragédie, kterou podtrhla smrt Jana Palacha na Václavském náměstí.

V prvních dnech po ruské invazi bylo ještě možné cestovat na západ. A Helena té příležitosti využila. Oproti současnosti byli tehdy uprchlíci přijímáni se vší úctou. Dostala jazykový kurz v internátní škole (Berkenhoven) a možnost studovat.

Poté, co jsme se nějakou dobu znali, jsem se přestěhoval k Heleně. Byla to nádherná doba. Byli jsme do sebe blázni. Univerzita není dostihová dráha bylo motto mnoha tehdejších studentů a my jsme se k tomu rádi přidali. Nakonec jsme složili kandidátskou zkoušku a oba jsme se rozhodli udělat magisterský titul z urbanismu. Což jsme i pěkně dokončili.

Měli jsme spolu nádherné prázdniny: výlet na horské chatě v Rakousku. Ostrov poskakování podél řeckých Kyklad, dovolená v Itálii, Portugalsku a Skotsku. A plánovací exkurze do USA.

Ty vysokoškolské roky byly párty. Doba se spoustou svobody a málo povinností. A jakmile jsme odmaturovali, myslel jsem si, že tahle párty by taky měla skončit. Cítila jsem, že jsem teď na začátku jiné životní fáze s prací a možná i s dětmi. Helena se nechtěla rozloučit s pohodovým životem, který jsme vedli. A to byl důvod k rozchodu.

Helena si vybrala život, který jí dal pocit svobody. Nezavázala se k vážné práci, ani k novému partnerovi. Pravidelně navštěvovala srazy své středoškolské třídy. Vedla také poněkud uzavřený život.
S Helenou jsme už nebyli „pár“. Ale celé ty roky jsme zůstali v kontaktu. Helenku jsem navštěvoval pravidelně.

Znamenala pro mě hodně! Krásných 12 let jsme byli pár. Proto těchto 12 červených růží.

…….a chtěl bych ti poděkovat za to, co jsi pro ni udělal.

Loek